CONCEPT Jaarverslag 2020

De Achterkant is een samenwerkingsverband van Cliëntenraden en Cliëntenorganisaties die actief zijn in de Maatschappelijke Opvang, Verslavingszorg en Geestelijke Gezondheidszorg. Deelnemers zijn de Cliëntenraden van het Leger de Heils, Tussenvoorziening, Jellinek/Arkin, Lister, Kwintes en Altrecht,  vrijwilligers van Herstart, de NOIZ, Doen en Laten, de Cliëntenbond en de stichting Rechtop. Daarnaast wordt samengewerkt met de stichting Goud, het Wegloophuis, Anoiksis en de Armoedecoalitie en is in 2020 de ondersteuning van de GGZ cliëntenorganisatie Platform Volwaardig Burgerschap overgenomen. De Achterkant behartigt de instelling overstijgende en collectieve belangen van de mensen die gebruik maken van genoemde soorten zorg in de stad Utrecht en omgeving, bedenkt cliëntgestuurde projecten en is advies- en samenwerkingspartner van de gemeente Utrecht in het verbeteren van de stad.

De Achterkant is opgebouwd uit een getrapte vertegenwoordiging. Elke instelling in de MO of de GGZ in Utrecht kan een cliëntenvertegenwoordiging van twee personen afvaardigen naar de maandelijkse Algemene Vergadering. In 2020 is deze bijeenkomst in maart en april niet doorgegaan, maar daarna wel weer, in eerste instantie live, daarna via Zoom en daarna hybride, zowel live als via zoom.

Het DB wordt gekozen door de deelnemers aan de Algemene Vergadering en de deelnemers volgen het beleid van het DB kritisch. In  september 2020 is een verkiezing gehouden en het DB deels vernieuwd. Op 1 januari 2021 bestaat het dagelijks bestuur uit  Jeroen Silvis, Fred Smit, Boudewijn Pouw, Saph Metekohy en Wim Eickholt.

De Algemene Vergadering geeft ook toegang aan professionals die betrokken zijn bij de uitvoering van de maatschappelijke opvang. Ze worden als gast uitgenodigd om de uitwisseling tussen cliënten en medewerkers in de MO te bevorderen en een optimale informatiepositie over de stand van zaken in de MO in Utrecht te hebben. In 2020 is de AV aangevuld met deelnemers uit de GGZ, we zoeken nog naar een goede vorm om voldoende aandacht te geven aan GGZ onderwerpen.  is een themabijeenkomst gehouden met de gemeente

De Achterkant wordt praktisch en professioneel ondersteund door Jaap Meeuwsen, die wordt aangestuurd door het DB. Zijn werkzaamheden worden jaarlijks geëvalueerd en beoordeeld door de deelnemers aan de Algemene Vergadering. De stichting Herstelwerk faciliteert De Achterkant met administratieve  ondersteuning. De Achterkant is ook verbonden aan de landelijke koepel van cliëntenorganisaties MIND en het Landelijk Platform Zelfbeheer.

Thema’s voor 2020 De Achterkant:

Landelijke samenwerking
De landelijke organisatie Werkplaats/Como waar De Achterkant onderdeel van uitmaakte is geïmplodeerd en bestaat nog slecht uit twee personen. We hebben geprobeerd de kwaliteit van de interne organisatie te verbeteren, maar dat is niet gelukt. We moeten vaststellen dat de lokale stedelijke organisaties in de maatschappelijke opvang professionaliseren , erkende gesprekspartners zijn geworden van lokale overheden  en een positieve rol spelen in de lokale belangenbehartiging.

Maar de landelijke organisatie is precies de andere kant opgegaan en is het draagvlak van de lokale organisaties volledig kwijt.

Dialoog met de gemeente
De dialoog met de gemeente is in het eerste coronajaar intensiever geworden en heeft betrekking op een steeds groter aantal onderwerpen, zoals: de kwaliteit en kwantiteit van de opvang, housing first, de regionale agenda BW/MO,  uitvraag basiszorg daklozen , de inclusie agenda in het kader van het VN verdrag,  de evaluatie van Herstart en de koudweerregeling. Er is een signalenoverleg met een vaste frequentie, maar daarnaast is er apart overleg over de GGZ gekomen en is er overleg over de op- en afbouw van de extra coronaopvang van ongedocumenteerden en arbeidsmigranten.

De pandemie heeft schril aan het licht gebracht dat het aantal mensen dat onopvallend, vaak zonder  formele verblijfsstatus,  in de marge van de samenleving een leven leidde, groter is dan gedacht. Veel van deze mensen vielen door de bodem van hun bestaan. Waar huisvesting onderdeel was van het werk en het werk stopte, stopte ook de huisvesting.  Dan kloppen ze bij de gemeente aan voor huisvesting, medische zorg en eten. Corona heeft ervoor gezorgd dat hulpbehoevende mensen zichtbaar worden en dat er duidelijkheid ontstaat over hun aantal, maar ook dat niet iedereen geholpen kan worden. Het is moeilijk om te accepteren dat een eind gekomen lijkt aan de sociale staat en mensen langs de straten zwerven zonder eten of een huis, zonder kans op verbetering.

Psychiatrie en terugval

Het sociale netwerk van mensen met langdurige geestelijke problematiek is vaak niet groot. Corona heeft dit verergerd en zorgt er ook voor dat mensen terugvallen zonder dat de hulpverlening het in de gaten heeft. Beperkte digitale vaardigheden en/of gebrek aan apparatuur maken ook dat ze makkelijk geïsoleerd raken. Ook de combinatie van drugs en psychische problematiek komt vaker voor. Kwetsbare mensen zijn een makkelijke prooi van dealers. De werkwijze van dealers is ook veranderd en daardoor ongrijpbaarder geworden: de drugs worden aan huis geleverd. Zoals voorspeld door de cliëntenorganisaties, worden ook nu goed de effecten van de bezuinigingen op de specifieke GGZ dagbesteding zichtbaar. Het sluiten van de dagbesteding door corona in maart en april heeft sommige zelfstandig wonende mensen met ggz problematiek verder in de marge gedrongen.

De indruk bestaat dat de huidige werkwijze van de GGZ en de Verslavingszorg niet voorziet in zorg voor deze mensen. De indruk ontstaat dat de GGZ nu zelf in crisis is geraakt en de “zware gevallen”

niet meer aan kan.  Er is tekort aan deskundig personeel, veel tijdelijke krachten en de organisatie is een voortdurende staat van reorganisatie. De invoering van de wet Verplichte GGZ heeft de positie van deze mensen geen goed gedaan. Ingewikkelde administratieve procedures en tekort aan kennis en vakmensen leiden ertoe dat gedwongen opnames nog altijd chaotisch verlopen.

De ambulantisering in de GGZ heeft in het algemeen niet tot betere zorg geleid, maar De Achterkant is zeer te spreken over het Flexibel Integraal Team (FIT) Team van Lister, dat omkijkt naar de moeilijkste mensen in de GGZ.  Medewerkers van GGZ instellingen zouden zelf ook eindelijk van achter de bureaus vandaan te komen en net als het FIT teamleden zichtbaar en bereikbaar te worden op straat. Daarnaast roept De Achterkant op om weer langdurige vrijwillige opnames mogelijk te maken om de mensen die het nodig hebben langere tijd een veilig onderkomen te bieden. Er lopen simpelweg te veel mensen op straat die in de war zijn en makkelijk slachtoffer worden van misbruik en geweld, of zelf gewelddadig zijn.  

De Achterkant is er voorstander van dat de beste medewerkers (met scholing en ervaring) aan de poort moeten zitten om daar een goede selectie te kunnen maken. Het FIT Team is ook daar een voorbeeld van, goed geschoolde mensen die inzicht en ervaring hebben en flexibele persoonlijke zorg kunnen bieden. En dan gaat het wat De Achterkant betreft niet om HBO-ers, maar juist ook MBO-ers. Wij voor een soepeler personeelsbeleid en een persoonlijke aanpak i.p.v. van een doelgroepenbeleid.

Wij zijn er trots op dat we betrokken worden door de gemeente bij de beoordeling van de kwaliteit van zorginstellingen en bij de keuzes welke zorginstellingen aanbestedingen gegund krijgen. Afgelopen jaar is De Achterkant betrokken bij de evaluatie van Herstart en de aanbesteding van de basiszorg voor daklozen. Het is uniek in Nederland dat een lokaal cliëntenplatform zo inhoudelijk betrokken is bij de vormgeving van de zorg.

Helaas moeten we tot de conclusie komen dat de interne medezeggenschap binnen de instellingen in 2020 behoorlijk te leiden heeft gehad onder de pandemie. Cliëntenraden kwamen niet meer bijeen, gingen niet snel genoeg over naar digitaal vergaderen en cliëntenraadsleden konden geen live contact meer leggen met hun achterban.  Gelukkig zien we nu de medezeggenschap weer op gang komen.

Buurtteams

De wens om medezeggenschap te krijgen bij de buurtteams of de GGZ gebiedsteams heeft De Achterkant in 2020 losgelaten. Beide organisaties zijn nog in ontwikkeling en intern gericht en nog niet klaar voor kwalitatief sterke cliëntenmedezeggenschap, -kwaliteitsbeleid en –ondersteuning. Gelukkig is de WMO cliëntenraad weer op sterkte en kan die de dialoog met de Buurtteamorganisatie gaande houden, voor de Gebiedsteams blijft op dit punt een hiaat bestaan.

U 16

Het is verheugend dat de instellingen in de MO en de Jeugdzorg, samen met de woningbouwcorporaties en de gemeente de handen ineen geslagen hebben om de woningnood te lijf te gaan. Regionaal hebben U16-gemeenten de eerste stappen gezet op het gebied van maatschappelijke opvang en beschermd wonen. De Achterkant is tevreden dat de regionalisering niet te snel en te rigide wordt doorgevoerd en dat de gemeente Utrecht wil dat gebruik wordt gemaakt van de aanwezig kennis en expertise van ervaringsdeskundigen en belangenbehartigers. Twee ervaringsdeskundigen nemen neemt deel aan de stuurgroep van het deelproject “Eerst een thuis” dat moet stimuleren dat er meer woonmogelijkheden komen voor mensen met sociale en psychische beperkingen.

Meetellen

Het onderzoekspanel Meetellen is een gewaardeerd samenwerkingspartner van De Achterkant. Het onderzoek dat Meetellen doet is ook voor De Achterkant informatie voor beleid en we zijn van plan ook in 2020 Meetellen in te zetten voor onderzoek naar de aansluiting van mensen die dakloos geweest zijn op de reguliere ondersteuning. Een deelnemer van Meetellen doet mee aan de Algemene Vergadering. Helaas zijn we niet toegekomen aan het formuleren van een voorgenomen onderzoeksvoorstel aan Meetellen.

Armoedecoalitie

De Achterkant is lid van de Armoedecoalitie vanuit het idee dat armoede en dakloosheid samenhangen. De ondersteuner van De Achterkant ondersteunde de ontwikkeling van een Sociale Supermarkt, maar helaas heeft corona de Supermarkt de das omgedaan. De volledig digitale vergaderingen van het Platform blijken ook een drempel voor deelnemers van De Achterkant om deel te nemen aan de vergaderingen van het Platform.

Zichtbaarheid De Achterkant

Deelnemers willen dat De Achterkant zichtbaarder wordt in Utrecht en dat meer energie gestoken wordt in publiciteit en communicatie over standpunten en resultaten die worden bereikt. In 2020 is extra ondersteuning toegevoegd aan De Achterkant in de persoon van Marina de Wit, ervaringsdeskundig en een specialist op het gebied van opleidingen voor ervaringsdeskundigen, die de ontwikkeling van de website van De Achterkant ter hand heeft genomen.